Oświadczenia i zachowanie się dłużnika w określony sposób jest niezwykle ważnym zagadnieniem, ponieważ dłużnik swoim działaniem i zachowaniem może nawet nieświadomie i niecelowo doprowadzić do przerwania biegu przedawnienia roszczenia. Tym samym wierzyciele mogą niejednokrotnie wykorzystać zachowanie dłużnika celem efektywnego dochodzenia przysługujących im roszczeń.
Uznanie długu rozumiane jako przyznanie przez dłużnika, iż dług istnieje, stanowi zgodnie z art.123 §1 pkt.2 stanowi przesłankę przerwania biegu przedawnienia. Na gruncie obecnie obowiązującego stanu prawnego można wyróżnić 2 rodzaje uznania:
- Uznanie właściwe (dokonane wprost), o którym można mówić kiedy dłużnik bezpośrednio przyznaje w treści korespondencji czy to w wersji tradycyjnej czy tez elektronicznej, że określona wierzytelność przysługuje danej osobie lub podmiotowi zarówno co do wysokości jak i zasady
- Uznanie niewłaściwe (dorozumiane), czyli takie, które interpretowane jest w sposób pośredni z zachowania czy oświadczeń składanych przez dłużnika
W omawianej sytuacji oświadczeniem wiedzy są wszelkie zachowania dłużnika jako zobowiązanego, które w dostateczny sposób dowodzą, że ma on świadomość roszczenia przysługującego jego wierzycielowi. Do takich zachowań zaliczają się min. zapłata odsetek jako uregulowanie części zadłużenia, przyrzeczenie zapłaty zaległej części świadczenia w przyszłym czasie lub też prośba o odroczenie terminu płatności wymagalnego roszczenia albo o zwolnienie z wymagalnego długu.
Warto wskazać chociażby na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2021r. wydanego w sprawie o sygnaturze akt III CSKP 88/21, w którym Sąd Najwyższy podkreślił, żę już samo uznanie roszczenia co do zasady przerywa bieg przedawnienia nawet gdy dłużnik kwestionuje samą wysokość zobowiązania. Co więcej, zdaniem Sądu Najwyższego jeśli dłużnik uznaje dług co do zasady za wymagalny, ale w tym samym czasie kwestionuje jego wysokość, wierzyciel ma prawo pozostawać w przekonaniu (uzasadnionym całokształtem okoliczności danej sprawy), iż dłużnik spełni świadczenie w pełnej wysokości oczekiwanej przez wierzyciela.
Sąd Najwyższy akcentuje przy tym wyraźnie, aby dłużnik bezspornie określał jaką część danego zobowiązania akceptuje, a jaką kwestionuje. Innymi słowy dłużnik powinien jasno wyrazić swoje stanowisko względem wierzyciela tak aby nie można było mówić o uznaniu długu w sposób dorozumiany. Z kolei wierzyciel w sytuacji gdy deklaracje składane przez dłużnika są niejednoznaczne, powinien wskazywać na tzw. niewłaściwe uznanie długu przez dłużnika dokonane w sposób dorozumiany. Tym samym jakiekolwiek nieformalne negocjacje stron z reguły prowadzą do bardzo poważnych konsekwencji prawnych, których strony często są nieświadome.
Samo uznanie długu oprócz skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia, może dodatkowo stanowić pisemne uznanie długu (jeśli jest dokonane wprost i na piśmie lub też przy pomocy korespondencji elektronicznej), które zgodnie z art.485 §1 k.p.c stanowi przesłankę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Postępowanie to na wstępnym etapie toczy się w zasadzie bez wiedzy dłużnika, który dowiaduje się o nim dopiero w momencie doręczenia mu nakazu zapłaty wydawanym bez przeprowadzania rozprawy. Dodatkowo sam nakaz zapłaty stanowi tytuł zabezpieczenia (na jego podstawie wierzyciel może zając środki finansowe dłużnika zgromadzone na rachunku bankowym lub inne środki trwałe). Uchylenie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym jest z kolei znacznie utrudnione dla dłużnika który zmuszony jest uiścić opłatę w wysokości ¾ z 5% wartości przedmiotu roszczenia zgłoszonego przez wierzyciela. Tym samym ciężar dowodu okoliczności przeciwnych uzasadniających oddalenie roszczenia zgłoszonego przez wierzyciela spoczywa na dłużniku zgodnie z ogólną regułą ujętą w treści art.232 k.p.c w zw. z art.6 k.c.
Natomiast uznanie niewłaściwe długu reguły prowadzi do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym pozycja procesowa dłużnika jest zdecydowanie lepsza, jednakże pod wieloma względami stanowi istotne ułatwienie dla wierzyciela w zakresie dowodzenia roszczeń przysługujących mu wobec dłużnika.
W omawianym zakresie, na zakończenie należy przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2021r. wydany w sprawie o sygnaturze III CSKP 25/2, w którym Sąd Najwyższy jednoznacznie przyjął, że ocena czy konkretne zachowanie dłużnika może być zakwalifikowane jako niewłaściwe uznanie długu wymaga całościowej analizy okoliczności danego przypadku – stosownie do zasad ujętych w treści art.60 k.c. Norma ta precyzuje, iż wola osoby dokonującej określonej czynności może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które wyraża tę wolę w sposób dostateczny. Sąd Najwyższy zaznaczył przy tym jednak, że taka interpretacja nie może cechować się dowolnością, ale powinna czynić zadość zasadzie logicznego wnioskowania i doświadczenia życiowego, które wymaga zachowania pewnego rodzaju rygoryzmu. Jak więc widać, swoboda interpretacyjna oświadczeń woli dłużnika nie jest więc nieograniczona.
